Uchwała SN w sprawie ubezpieczenia społecznego wspólników dwuosobowych spółek z o.o.

Osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą często rozważają przekształcenie jej w spółkę prawa handlowego w miarę rozwoju swojego biznesu. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest często wybierana, ale warto mieć na uwadze, że przepisy prawa nie różnicują znacznie sytuacji między indywidualnym przedsiębiorcą a jedynym wspólnikiem spółki kapitałowej. W przypadku chęci utworzenia spółki wieloosobowej niezbędne jest przyjęcie drugiego wspólnika.

Pytanie pozostaje, czy taka struktura organizacyjna umożliwia uniknięcie obowiązku opłacania składek ZUS i jak na ten aspekt wpłynęła niedawna uchwała Sądu Najwyższego, sygnowana numerem III UZP 8/23.

Tło sporu pomiędzy wspólnikami dwuosobowych spółek z o.o. a ZUS

Zgodnie z ustawą z 13 października 1998 roku dotyczącą systemu ubezpieczeń społecznych, w szczególności art. 8 ust. 6 pkt 4, wspólnik prowadzący jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością podlega obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. W praktyce przedsiębiorcy często stosowali dosłowną interpretację tego przepisu, uznając, że posiadając większość udziałów, np. 99%, przy symbolicznym 1% udziałów innego wspólnika, są zwolnieni z tego obowiązku. Jednak zdaniem organów rentowych, nawet symboliczny udział drugiego wspólnika nie wyklucza traktowania spółki jako jednoosobowej.

Z tego powodu ZUS argumentował, że minimalny procentowy udział nie oznacza faktycznego, aktywnego uczestnictwa w spółce. Aby uniknąć ryzyka zakwalifikowania spółki jako jednoosobowej przez organy rentowe, wykształcił się powszechnie akceptowany podział udziałów, gdzie wspólnik dominujący posiada 90% udziałów, a pozostałe 10% przypada na drugiego wspólnika. Mimo to, organy rentowe czasami podważały ten podział jako niewystarczający.

Dominujący wspólnik sp. z o.o. a składki ZUS

Sprawa dotycząca wydanej uchwały rozpoczęła się, gdy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie podjął decyzję o podleganiu przedsiębiorcy obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Decyzja ta opierała się na fakcie, iż przedsiębiorca był posiadaczem 99% udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, co czyniło go jednoosobowym wspólnikiem i z tego tytułu podlegającym ubezpieczeniom społecznym.

Po odrzuceniu odwołania przez Sąd Okręgowy w Lublinie przedsiębiorca złożył apelację. W związku z tym Sąd Apelacyjny w Lublinie skierował do Sądu Najwyższego zapytanie o to, czy wspólnik dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, kontrolujący 99 procent udziałów, które dają mu pełnię władzy w kształtowaniu treści uchwał na zgromadzeniu wspólników oraz podejmowaniu decyzji dotyczących działalności spółki, jest zobowiązany do objęcia ubezpieczeniami społecznymi na mocy art. 6 ust. 1 pkt 5 w połączeniu z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 roku.

Uchwała Sądu Najwyższego z 21 lutego 2024 roku

W trzyosobowym składzie Sąd Najwyższy wydał uchwałę, stwierdzając, że wspólnik posiadający 99% udziałów w dwuosobowej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nie jest objęty ubezpieczeniami społecznymi na mocy art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z 13 października 1998 r. Sąd wyjaśnił, że przepis art. 8 ust. 6 pkt 4, odnoszący się do „wspólnika jednoosobowej spółki z o.o.”, dotyczy wyłącznie spółki, w której cały kapitał jest skoncentrowany w rękach jednej osoby, zgodnie z definicją w kodeksie spółek handlowych. W związku z tym mała różnica pomiędzy wspólnikiem jednoosobowej spółki a tym posiadającym niemal wszystkie udziały w spółce dwuosobowej nie uzasadnia objęcia go ubezpieczeniami społecznymi.

Sąd podkreślił, że ubezpieczeniom społecznym podlega tylko wspólnik jednoosobowej spółki, a nie wspólnik w spółce dwuosobowej, nawet posiadający dominujący pakiet udziałów. Ponadto zaznaczył, że ustawodawca precyzyjnie definiuje krąg osób objętych ubezpieczeniem, a wszelkie rozszerzenia lub nowe tytuły ubezpieczeniowe muszą znaleźć wyraźne oparcie w przepisach prawa.

Znaczenie uchwały SN ws. ubezpieczenia społecznego wspólników dwuosobowych spółek z o.o.

W niedawno wydanej uchwale Sąd Najwyższy stanął po stronie większościowych wspólników w spółkach z o.o. wieloosobowych oraz dwuosobowych. W swoim uzasadnieniu Sąd wskazał na istnienie jednolitej interpretacji prawa, zgodnie z którą artykuł 8 ustęp 6 punkt 4 ustawy o spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością dotyczy wyłącznie spółek jednoosobowych.

Zgodnie z uchwałą, tylko wspólnicy spółek jednoosobowych, które mają jednego właściciela wszystkich udziałów, podlegają obowiązkowi ubezpieczeń społecznych. Fakt posiadania 99% udziałów w spółce z o.o. nie jest równoznaczny z byciem jedynym wspólnikiem. Ta interpretacja otwiera drogę wspólnikom do ponownego rozpatrzenia zamkniętych spraw i do żądania od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zwrotu nieprawidłowo pobranych składek oraz naliczonych odsetek.