Czym jest agio?

Jedna z zasad prawa spółek głosi, że udziały nie mogą być obejmowane poniżej ich wartości nominalnej natomiast mogą być obejmowane po cenie wyższej od ich wartości nominalnej. Jeżeli udział jest obejmowany po cenie wyższej od wartości nominalnej, nadwyżkę przelewa się do kapitału zapasowego. Agio to właśnie ta nadwyżka, która jest przelewana do kapitału zapasowego w przypadku obejmowania udziału po cenie wyższej od jego wartości nominalnej. Agio nie powiększa kapitału zakładowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ale służy faktycznemu dokapitalizowaniu spółki.

Przykładowo: możliwe jest, aby wspólnik objął 100 nowo utworzonych udziałów o łącznej wartości nominalnej 5000 złotych za cenę 6000 złotych. Wówczas agio to kwota w wysokości 1000 złotych przelewana na kapitał zapasowy spółki. Agio jest dopuszczalne niezależnie od tego, czy wnoszony jest wkład pieniężny, czy niepieniężny. Dla przykładu: wspólnik wnoszący aport w postaci nieruchomości o wartości 500.000 złotych może objąć w zamian za wkład niepieniężny udziały o niższej wartości nominalnej, np. 450.000 złotych. Wówczas kwota 50.000 złotych, stanowiąca agio, powinna zasilić kapitał zapasowy spółki.

Obejmowanie udziałów po cenie wyższej od ich wartości nominalnej może stanowić obowiązek wspólnika ustalony w treści samej umowy spółki bądź na mocy odrębnego od umowy spółki porozumienia wspólników. Agio może powstać na etapie zawiązywania spółki w rezultacie pokrycia udziałów powstałych przy okazji rejestracji spółki w rejestrze przedsiębiorców. Agio może także powstać w ramach podwyższenia kapitału zakładowego, gdy wspólnicy obejmują nowo utworzone udziały w zamian za wkłady o wartości przewyższającej wartość nominalną tych udziałów. Zasilenie kapitału zapasowego przez agio nie wymaga decyzji jakiegokolwiek organu spółki, lecz następuje z mocy prawa. Nie jest dopuszczalne odmienne postanowienie umowy spółki czy uchwały wspólników.

Zgodnie ze stanowiskiem Naczelnego Sądu Administracyjnego w sytuacji obejmowania udziałów powyżej ich wartości nominalnej, istnieje obowiązek podjęcia czynności, w wyniku której nadwyżka zostanie ujęta, uwzględniona po stronie kapitału zapasowego. Wniesienie agio w późniejszym terminie będzie rodziło negatywne konsekwencje dla otrzymującej tę wpłatę spółki. Jeżeli spółka nie zaksięguje należycie i nie przekaże na kapitał zapasowy nadwyżki wynikającej z objęcia udziałów powyżej ich wartości nominalnej, to nastąpi przysporzenie majątkowe, które winno być zaliczone do przychodów spółki handlowej jako osoby prawnej i podlega ono opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych.
Agio powstaje zatem wskutek objęcia udziałów za cenę wyższą niż ich wartość nominalna, przy czym agio powstaje z chwilą zasilenia kapitału zapasowego ww. nadwyżką.

Obejmowanie udziałów za cenę wyższą od ich nominalnej wartości służy przeważnie realizacji zamiaru dokapitalizowania spółki z reguły w zamian za uprzywilejowanie w ten sposób objętych udziałów. Może także służyć podwyższeniu rynkowej wartości udziałów. Wykorzystanie agio to także sposób na zmniejszenie obowiązku w podatku od czynności cywilnoprawnych. Regulacje podatkowe przewidują bowiem, że podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają umowy spółki i ich zmiany polegające na podwyższeniu kapitału zakładowego z wkładów lub ze środków spółki. Podstawą opodatkowania, czyli wartością, od której należy obliczyć PCC w wysokości 0,5%, jest w przypadku sp. z o.o. wartość kapitału zakładowego.

Możliwe jest zatem wniesienie do spółki na pokrycie kapitału zakładowego w wysokości 500.000 złotych majątku o wartości np. 1.000.000 złotych i zapłacenie PCC wyłącznie od pierwszej z tych kwot. Należy jednak pamiętać, że – niezależnie od tego, jak zostanie nazwana pozycja bilansowa, w której zostanie umieszczone agio po zawiązaniu spółki lub zarejestrowaniu podwyższenia kapitału zakładowego – kwota stanowiąca agio nie będzie mogła zostać przeznaczona na wypłatę dywidendy (do tego celu wykorzystane mogą być wyłącznie zyski oraz środki na kapitale rezerwowym a nie na kapitale zapasowym). Zgodnie z dominującym w doktrynie stanowiskiem fundusze pochodzące z agio, przelane do kapitału zapasowego, nie mogą być użyte na wypłatę dywidendy, gdyż nie stanowią zysku ani kapitału rezerwowego. Nie jest też dopuszczalne użycie kwoty agio w ramach podwyższenia kapitału zakładowego ze środków spółki. Uchwała wspólników może natomiast przeznaczyć agio na inny cel, np. na pokrycie straty.