ZAKAZ KONKURENCJI CZŁONKÓW ZARZĄDU

Członek zarządu sp. z o.o. nie może bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu. Zakaz ten obejmuje także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej, tj. w spółce z o.o. lub spółce akcyjnej, w przypadku posiadania przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów lub akcji tej spółki albo prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu. Zakaz konkurencji służy ochronie interesu spółki przed zagrożeniem wynikającym z działalności konkurencyjnej członka zarządu, który posiadając wiedzę na temat działalności spółki z łatwością mógłby ją wykorzystać dla własnego zysku bądź z korzyścią dla innego podmiotu, a ze szkodą dla spółki, w której pełni funkcję.

Z punktu widzenia członka zarządu kluczowe jest ustalenie co oznaczają interesy konkurencyjne oraz konkurencyjność spółki, których dotyczy zakaz. Wprawdzie definicji tych pojęć nie odnajdziemy w przepisach, to wydaje się że przez interes konkurencyjny należy rozumieć działalność pozostająca w takim związku z działalnością spółki, że nie jest ona obojętna dla jej sytuacji rynkowej. Dla zaistnienia konkurencyjności konieczne jest istnienie elementu rywalizacji, co oznacza, że konkurencyjne działania wobec spółki muszą mieć na celu uzyskanie przewagi nad nią lub wzmocnienie pozycji wobec niej, z czym wiązać się musi ryzyko straty bądź osłabienia pozycji spółki wobec konkurentów. Zajmowanie się interesami konkurencyjnymi może polegać w praktyce na zatrudnieniu bądź świadczeniu usług na rzecz podmiotu konkurencyjnego wobec spółki bądź na prowadzeniu działalności gospodarczej na własny lub cudzy rachunek, która uniemożliwia, ogranicza lub utrudnia osiągnięcie sukcesu przez spółkę na polach aktywności, na których spółka działa. Zakazana aktywność nie musi zawsze przybierać formalnego charakteru, ale może także polegać na działaniach faktycznych, np. na przekazywaniu informacji o kontrahentach spółki, metodach produkcji, kalkulacjach cen i kosztów. Może to być także nieodpłatne doradztwo czy praktyczny instruktaż udzielany pracownikom konkurencji.

Członek zarządu nie może uczestniczyć w spółce konkurencyjnej. Spółka konkurencyjna to każda spółka działająca na podstawie polskich przepisów, tj. spółka cywilna, jawna, komandytowa, partnerska, komandytowo-akcyjna, spółka z o.o., prosta spółka akcyjna i spółka akcyjna, która konkuruje w jakikolwiek sposób ze spółką, w której członek zarządu pełni funkcję. Co istotne zakazane jest także posiadanie statutu komandytariusza w spółce komandytowej bądź komandytowo-akcyjnej.

Ustawowy zakaz konkurencji ma charakter względnie obowiązujący, tzn. że członek zarządu może zostać z niego zwolniony. Dopuszczalne jest zajmowanie się interesami konkurencyjnymi lub uczestniczenie w spółce konkurencyjnej, ale tylko za zgodą organu uprawnionego do powołania zarządu. Wspólnicy mogą w umowie spółki odmiennie określić zasady udzielania takiej zgody, np. umowa spółki może wskazywać osobę (np. wspólnika) lub organ (np. radę nadzorczą) udzielający zgody na zajmowanie się interesami konkurencyjnymi, ustalać warunki przyznania zgody oraz jej warunki, np. maksymalny okres, na który jest wydawana, lub wskazanie podmiotu konkurencyjnego, w którym członek zarządu może posiadać udziały.

W praktyce przyjmuje się, że w umowie sp. z o.o. nie można w sposób generalny uchylić zakazu konkurencji. Dopuszcza się jednak rozwiązanie, w którym wolą wspólników umowa spółki wyłącza konkretne obszary spod zakazu konkurencji i pozwala się np. na pełnienie funkcji członka zarządu w konkretnym podmiocie konkurencyjnym bądź posiadanie w nim udziałów lub akcji. Warto pamiętać, że umowa spółki z o.o. może zaostrzyć ustawowy zakaz konkurencji, np. zakazać członkowi zarządu korzystania z uprawnienia do powoływania członków rady nadzorczej spółki konkurencyjnej lub obniżyć procentowy próg udziałów, których posiadanie w spółce konkurencyjnej jest dozwolone.

Dla zarządów i wspólników sp. z o.o., którzy w zarządzaniu spółką sięgają po wsparcie profesjonalnych menedżerów, rekomendowanym rozwiązaniem jest uzupełnienie ustawowego zakazu konkurencji o dodatkową umowę o zakazie konkurencji zawieraną z takim menedżerem, w której możliwe będzie należyte zabezpieczenie prawne spółki poprzez zaadresowanie wszystkich ryzyk związanych z potencjalnie konkurencyjną działalnością członka zarządu.