CZY MOŻNA OGRANICZAĆ WSPÓŁMAŁŻONKOWI PRAWO WSTĄPIENIA DO SPÓŁKI?

Wspólnicy sp. z o.o., podobnie jak w odniesieniu do spadkobierców udziałowców, mogą ograniczyć a nawet całkowicie wyłączyć możliwość wstąpienia do spółki małżonków wspólników, gdy udział lub udziały są objęte wspólnością majątkową małżeńską.

Powyższą zasadę należy traktować jako ustawowe upoważnienie wspólników do wprowadzenia do umowy spółki zakazu bądź całkowitego ograniczenia objęcia lub nabycia udziałów przez obydwoje małżonków jako współuprawnionych łącznie w stosunku spółki, przy jednoczesnym zaakceptowaniu, że udziały tak objęte lub nabyte wchodzą w skład majątku wspólnego tych małżonków. Skorzystanie z takiego upoważnienia przez wspólników, polegające na odpowiednim sformułowaniu umowy spółki, pozwala na wyeliminowanie potencjalnych komplikacji w działaniu spółki, które mogą wynikać z konfliktu między małżonkami, w szczególności ze sporu co do sposobu wykonywania praw korporacyjnych w spółce. Umowne uregulowanie kwestii wyłączenia możliwości wstąpienia małżonka wspólnika do spółki ma na celu ustabilizowanie sytuacji samej spółki. Pozwala ono na ustanowienie w umowie spółki zakazu objęcia bądź nabycia udziałów przez obydwoje małżonków, jak również dokonania innych czynności prawnych skutkujących uzyskaniem przez nich statusu współuprawnionych. Należy jednak pamiętać, że powyższa zasada nie uchyla reguły wynikającej z prawa rodzinnego, zgodnie z którą w ustroju wspólności małżeńskiej nabyty udział staje się współwłasnością małżonków.

Sytuacja, w której wspólnik pozostaje w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej, może powodować komplikacje w funkcjonowaniu spółki. Powstaje bowiem wówczas pytanie, kto w świetle prawa jest faktycznym wspólnikiem: czy dany wspólnik, czy też małżonkowie wspólnie. Pytanie jest tym bardziej zasadne, gdy wkład na pokrycie objętych udziałów nie pochodzi z majątku osobistego wspólnika, ale z majątku wspólnego małżonków. W takiej sytuacji, gdy nabyte udziały mają stanowić przedmiot wspólności majątkowej, przyjmuje się, że wspólnikiem jest ten małżonek, który został ujawniony jako nabywca udziałów, niezależnie od tego, z jakiego majątku nastąpiło pokrycie tych udziałów. Należy pamiętać, że niezależnie od tego, kto wobec spółki pozostaje wspólnikiem, jeżeli udziały zostały nabyte w ustroju wspólność majątkowej małżeńskiej, to będą stanowiły przedmiot wspólności małżeńskiej.
Z perspektywy spółki uprawnienia korporacyjne może wykonywać ten z małżonków, który został wskazany w zawiadomieniu spółki o nabyciu udziałów ewentualnie zawarł umowę spółki i objął pierwotnie utworzone udziały. Potwierdza to orzecznictwo Sądu Najwyższego, który stwierdził, że w wypadku nabycia przez małżonka ze środków pochodzących z majątku wspólnego, w drodze czynności prawnej, udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, wspólnikiem staje się tylko małżonek uczestniczący w tej czynności.

W praktyce nic nie stoi na przeszkodzie, aby oboje małżonkowie zawiadomili spółkę o statusie współuprawnionych do udziałów, które nabyli do majątku wspólnego. W takiej jednak sytuacji będą zobowiązani do wskazania pełnomocnika, który będzie w ich imieniu wykonywał wobec spółki uprawnienia korporacyjne, tj. w szczególności brał udział w zgromadzeniach wspólników.

Należy pamiętać, że ograniczenie wstąpienia małżonka dotyczy sytuacji między osobami żyjącymi. Jeżeli wspólnicy chcieliby ograniczyć, a nawet wyłączyć, prawo małżonka wspólnika do wstąpienia do spółki po śmierci wspólnika, to powinni skorzystać z możliwości wyłączenia prawa spadkobierców a nie małżonków do wstąpienia do spółki.