Odpowiedzialność członków zarządu

Zagadnienie nieustająco „na czasie” ponieważ dotyczy bezpośrednio prywatnej sfery osób zainteresowanych. Każdy członek zarządu podejmuje określone ryzyko i rozważa związane z tym potencjalne konsekwencje dla własnej sytuacji. Świadome podejmowanie decyzji wymaga uprzedniego zrozumienia zakresu i zasad, według których ponosi się odpowiedzialność za zobowiązania zarządzanej spółki. Charakter wpisów na naszej witrynie nie pozwala na wyczerpujące omówienie tego zagadnienia, dlatego poniżej skupiamy się na zasygnalizowaniu kluczowych kwestii istotnych dla zarządców sp. z o.o. na gruncie k.s.h. Choć niniejszy wpis dotyczy bardzo ważnej części tematyki dotyczącej odpowiedzialności menadżerów sp. z o.o., to należy także pamiętać o innych rodzajach odpowiedzialności, z którą liczyć powinni się członkowie zarządu sp. z o.o., tj. odpowiedzialności wobec wierzycieli spółki na podstawie prawa upadłościowego oraz odpowiedzialności za zobowiązania publicznoprawne sp. z o.o., w szczególności za zaległości podatkowe spółki na podstawie ordynacji podatkowej oraz za niewykonywanie zobowiązań spółki z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne).

Zasady odpowiedzialności

Podstawowym przepisem k.s.h. regulującym odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania sp. z o.o. jest art. 299 k.s.h., który stanowi, że jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Odpowiedzialność ma charakter subsydiarny tzn. uzależniona jest od niemożności uzyskania zaspokojenia roszczenia od spółki. Z kolei solidarny charakter odpowiedzialności członków zarządu polega na tym, że wierzyciel spółki może skierować pozew o zapłatę zarówno wobec jednego z nich, wobec kilku bądź jednocześnie wobec wszystkich członków zarządu.
Z punktu widzenia interesów wierzyciela spółki podstawowym zadaniem jest wykazanie bezskuteczności egzekucji wobec zadłużonej spółki. Jest to niezbędne dla umożliwienia pozwania członka zarządu o zapłatę długu wygenerowanego przez zarządzaną przez niego sp. z o.o. Wykazanie przez wierzyciela bezskuteczności egzekucji może nastąpić zarówno poprzez przedstawienie sądowi postanowienia komornika stwierdzającym bezskuteczność prowadzonego z majątku spółki postępowania egzekucyjnego jak również poprzez przedstawienie innych dowodów, np. postanowienia sądu oddalającego wniosek o ogłoszenie upadłości spółki z uwagi na fakt, że jej majątek wystarczy co najwyżej na zaspokojenie kosztów postepowania upadłościowego, bądź wykazu majątku spółki sporządzonego w postępowaniu o wyjawienie majątku i wykazującego dysproporcję między majątkiem sp. z o.o. a wysokością jej zadłużenia.

Przesłanki egzoneracyjne

Regulacje kodeksowe przewidują sytuacje, w których członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności za długi spółki. Nastąpi to o ile uda mu się wykazać, że zachodzi co najmniej jedna z poniższych okoliczności (tzw. przesłanek egzoneracyjnych), tj., że:
1. we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości spółki,
Nie jest wymagane, aby wniosek złożył akurat ten członek zarządu, który został pozwany za długi sp. z o.o. Wymaga podkreślenia, że członek zarządu nie ponosi odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia tej egzekucji.
lub
2. w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu,
albo że
3. niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z winy członka zarządu (w tym przypadku chodził wyłącznie o brak winy pozwanego członka zarządu).
albo że
4. pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.

„To nie moja działka / Ale mnie wtedy nie było”

Warto mieć na uwadze, że umowny podział ról w zarządzie i umowne przypisanie odpowiedzialności za zdefiniowany obszar, np. finansowy bądź produkcyjny, ani nawet choroba, ciąża, urlop macierzyński czy urlop wychowawczy, nawet jedynego członka jednoosobowego zarządu spółki, nie oznaczają same w sobie braku winy w niezgłoszeniu we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości lub o wszczęcie postępowania układowego – tylko w wyjątkowych sytuacjach, które podlegają odrębnej ocenie sądu w każdej jednostkowej sprawie sądowej, istnieje możliwość uniknięcia odpowiedzialności z powołaniem na tego rodzaju okoliczności.

Dla przypisania członkowi zarządu odpowiedzialności za zobowiązania sp. z o.o. decydujący jest okres pełnienia funkcji, tj. moment uzyskania i wygaśnięcia mandatu członka zarządu, a nie data wpisania czy wykreślenia z KRS. Odpowiedzialność obejmuje zobowiązania, które powstały zarówno w czasie pełnienia funkcji w zarządzie jak również przed uzyskaniem mandatu i dotyczy wszystkich osób, które pełniły funkcje od dnia powstania zobowiązania.
Niezależnie od powyższej zasady warto dopilnować aktualności wpisów w KRS i wykreślenia siebie z rejestru możliwie szybko po zakończeniu misji w zarządzie – może to oszczędzić wielu niepotrzebnych nerwów, które związane są z otrzymaniem pozwu o zapłatę za długi spółki, z którą nie ma się już nic bądź niewiele wspólnego.