Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, zgodnie z Kodeksem Spółek Handlowych, podlega rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) razem ze swoimi wspólnikami. Niemniej, zgodnie z art. 38 ust. 8 pkt c ustawy o KRS, wspólnicy, którzy posiadają mniej niż 10% udziałów w kapitale zakładowym, nie są ujawniani w rejestrze przedsiębiorców. Czy zatem pozostają anonimowi? Nie do końca, ponieważ lista wspólników, zawierająca nazwiska, imiona lub firmy oraz ilość i wartość nominalną udziałów, musi zostać złożona do akt rejestrowych spółki przez wszystkich członków zarządu (art. 167 par. 2 ksh). W tej liście wymienieni są wszyscy wspólnicy, niezależnie od procentowego udziału w kapitale. Zarówno rejestr, jak i akta rejestrowe są publiczne, co zapewnia pełną transparentność struktury wspólników spółki.

Umowa powiernictwa fiducjarnego

Rozwiązaniem dla wspólnika, który pragnie zachować anonimowość, może być umowa powiernictwa fiducjarnego. Choć instytucja ta nie jest uregulowana w polskim Kodeksie Cywilnym, jest znana w polskim prawie i dozwolona na podstawie przepisów dotyczących swobody umów lub umów podobnych do umowy zlecenia. Umowa powiernictwa fiducjarnego, zawierana między powierzającym a powiernikiem, pozwala powiernikowi działać w spółce na rzecz powierzającego (osoby pragnącej pozostać anonimowej), reprezentując ją w pełnym zakresie. Powiernik jest widoczny w aktach rejestrowych spółki jako wspólnik, ponieważ formalnie jest właścicielem udziałów. Jednakże, prawa z udziałów powiernik realizuje zgodnie z ustaleniami umowy powierniczej. Umowa ta opiera się na wzajemnym zaufaniu, choć warto zabezpieczyć się przed możliwymi nadużyciami, np. określając prawa powierzającego do wydawania wiążących poleceń powiernikowi lub udzielając powierzającemu pełnomocnictwa do wykonywania prawa głosu. Umowa powiernictwa fiducjarnego może znaleźć zastosowanie w sytuacjach, gdzie jeden wspólnik zobowiązuje się do niekonkurencyjnego zachowania wobec spółki, działając jednocześnie jako powierzający w innej spółce. Często umowę powierniczą zawiera również wspólnik, który pragnie zabezpieczyć się przed ewentualnym wykluczeniem ze spółki, delegując swoje prawa do powiernika.

Co warto zapamiętać?

Podpisując umowę powiernictwa, należy dbać o zgodność jej postanowień z umową spółki, zapewniając, że obowiązki powiernika są zgodne z interesami spółki. Istotne jest również uregulowanie warunków zakończenia umowy, np. poprzez zawarcie warunku rozwiązującego, który automatycznie przekazałby udziały powierzającego w przypadku rozwiązania umowy przez którąkolwiek ze stron. Należy również rozważyć ewentualne kary umowne za nieuczciwe zachowanie wobec powierzającego.

Czy umowę powierzenia fiducjarnego można zawrzeć w tajemnicy przed innymi wspólnikami?

To zależy. Zbycie udziału może być uzależnione od zgody spółki lub podlegać innym ograniczeniom (art. 182 par. 1 ksh). W przypadku, gdy umowa spółki nie nakłada żadnych dodatkowych warunków dotyczących przeniesienia udziału, ustanowienie powiernictwa nie wymaga zgody pozostałych wspólników (tajna umowa powiernicza).

Akcje w spółce akcyjnej

W spółce akcyjnej akcje mogą być zarówno imienne, jak i na okaziciela (art. 334 par. 1 ksh). W przeciwieństwie do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w spółce akcyjnej nie ma obowiązku ujawniania danych akcjonariuszy w rejestrze przedsiębiorców, niezależnie od rodzaju posiadanych akcji (zgodnie z art. 38 punktem 9 ustawy o KRS). Jedynie w przypadku jednoosobowej spółki akcyjnej wymagane jest oznaczenie jedynego akcjonariusza. Anonimowość jest jeszcze bardziej zabezpieczona w przypadku akcji na okaziciela, gdzie tożsamość akcjonariusza jest trudna do ustalenia przez osoby trzecie. W przypadku tradycyjnych spółek akcyjnych większość akcji to akcje na okaziciela, które nie mogą być wydane przed ich pełnym pokryciem. Te akcje mogą być przedmiotem obrotu i nie wymagają zgody spółki do ich zbycia. Natomiast akcje imienne są rejestrowane przez zarząd spółki w księdze akcyjnej.

Reasumując w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nie można zachować pełnej anonimowości i uniknąć wpisu do KRS. W spółce akcyjnej anonimowość jest możliwa poprzez nabycie akcji na okaziciela. Dla wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością alternatywą może być umowa powiernictwa fiducjarnego.