Sp.k. – czy dalej warto?

Zmiany przepisów podatkowych, które spowodowały, że sp.k. uzyskała status podatnika CIT i przestała być transparentna podatkowo. Przez co rozumiemy, że jest jednokrotnie opodatkowana, a wspólnicy sp.k. zostali obciążeni składką zdrowotną. Te regulacje spowodowały niemałe zawirowania wśród przedsiębiorców wykorzystujących sp.k. jako formę prowadzenia biznesu.
Wielu z nich znalazło sposób na dalsze funkcjonowanie w ramach sp.k., np. korzystając z możliwości zmiany statusu komandytariusza na komplementariusza. Jeszcze inni zrezygnowali ze spółki osobowej i przekształcili swoje biznesy w spółki z o.o. Dzięki swojej elastyczności – sp.k. pozostaje atrakcyjnym sposobem prowadzenia działalności gospodarczej.

Elastyczność sp.k., czyli co?

Gdy mówimy o elastyczności sp.k. to mamy na myśli przede wszystkim swobodę w umownym kształtowania ustroju wewnętrznego spółki. W tym rozumieniu: podziału uprawnień i obowiązków między wspólnikami. Elastyczność sp.k. przejawia się zatem w możliwości względnie swobodnego formułowania postanowień umowy sp.k.

Zwyczajowo wyróżnia się model klasyczny i dynamiczny ustroju sp.k.

Model klasyczny, podstawowy (choć nie najbardziej powszechny), przewiduje bierną postawę komandytariusza i opiera się na dyspozytywnych przepisach k.s.h. dotyczących sp.k. To znaczy bez korzystania przez wspólników z możliwości ich modyfikacji. Wymagane jest odpowiednie stosowanie regulacji dotyczących spółki jawnej, która jest podstawowym typem spółki osobowej. W przypadku tego modelu „umowa spółki nie stanowi inaczej” a sp.k. działa co do zasady na podstawie zasad określonych w k.s.h. Przykładowo: w takim modelu komandytariusz nie ma prawa ani obowiązku prowadzenia spraw spółki (mimo że ustawa pozwala, aby w umowie spółki dopuścić taką możliwość).

Model dynamiczny z kolei opiera się na założeniu o aktywnej roli komandytariusza. W tym modelu komandytariusz z reguły ma prawo do prowadzenia spraw sp.k. i reprezentuje ją na podstawie udzielonego pełnomocnictwa albo prokury. W porównaniu z modelem klasycznym w tym modelu pozycja komplementariusza jest znacznie słabsza na rzecz komandytariusza, który jest faktycznym zarządcą sp.k.

Przepisy pozwalają na wdrożenie umową sp.k. wielu różnych rozwiązań, które będą sytuować się pomiędzy modelem klasycznym a dynamicznym. W każdym takim pośrednim rozwiązaniu mamy do czynienia z odstępstwem od wariantu podstawowego. W tym modelu komandytariusz jest bierny, w kierunku coraz większych uprawnień komplementariusza.

Wydaje się, że zanim sp.k. stała się podatnikiem CIT w obrocie pozornie dominował model klasyczny, w którym za zarządzaniem spółką odpowiadał komplementariusz (praktycznie zawsze była nim sp. z o.o.). Zyski natomiast przypadały niemal w całości biernym komandytariuszom (z reguły osoby fizyczne kontrolujące komplementariusza). W zdecydowanej większości przypadków komplementariusz był całkowicie zależny od komandytariuszy (zarówno personalnie jak i kapitałowo). Taki stan rzeczy powodował, że w rzeczywistości sp.k. funkcjonowały w modelu, który wymykał się powyższemu podziałowi na modele klasyczne i dynamiczne.

Zmiana sposobu opodatkowania

Wydaje się, że wskutek zmiany sposobu opodatkowania zmniejsza się na rynku udział sp.k. funkcjonujących w modelu dynamicznym. Komandytariusze, którzy dotychczas zarządzali spółką „z tylnego fotela”, kierując się względami ekonomicznymi, zmieniają status na komplementariuszy. To powoduje, że ustrój sp.k. zbliża się do modelu klasycznego.

Rozważając możliwe modele ustrojowe sp.k. nie można zapominać o podstawowej kwestii, tj. przynależności sp.k. do spółek osobowych. Wiąże się z nią konieczność stosowania ogólnych przepisów dotyczących spółek osobowych. Dzięki nim – o ile przewiduje to umowa spółki – możliwe jest w sp.k. dokonanie zmiany umowy spółki bez zgody wszystkich wspólników. Możliwe jest też zbycie ogółu praw i obowiązków w spółce oraz ukształtowanie pozycji wspólnika na zasadach typowych dla spółek kapitałowych. To znaczy uzależniając „wagę” głosu wspólnika od wartości wniesionego przez niego wkładu do spółki.

Granice elastyczności

Wprawdzie umowa sp.k. może być kształtowana z bardzo dużą swobodą i wedle wyboru jej wspólników, to jednak art. 105 k.s.h. wymaga, aby zawierała pewien minimalny zakres regulacji. W głównej mierze aby wskazywała:
1) firmę i siedzibę spółki.
2) przedmiot działalności spółki.
3) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony;
4) oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość;
5) oznaczony kwotowo zakres odpowiedzialności każdego komandytariusza wobec wierzycieli (sumę komandytową).

Ponadto niektóre regulacje ustawowe mają charakter bezwzględnie wiążący i nie mogą być uchylone ani zmodyfikowane przez umowę wspólników. Przykładem takiego przepisu jest podstawowa zasada obowiązująca w sp.k., zgodnie z którą komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli tylko do wysokości sumy komandytowej.

Regulacja ustawowe

Do tej kategorii przepisów należą także uregulowania k.s.h. stanowiące m.in., że:
1. postanowienie umowne zwalniające komandytariusza z obowiązku wniesienia wkładu jest nieważne;
2. komandytariusz może reprezentować spółkę jedynie jako pełnomocnik
3. ma prawo żądać odpisu sprawozdania finansowego za rok obrotowy
4. ma prawo przeglądać księgi i dokumenty celem sprawdzenia jego rzetelności. Jeżeli wkładem komandytariusza do spółki jest w całości lub w części świadczenie niepieniężne, umowa spółki określa przedmiot tego świadczenia (aport), jego wartość, jak również osobę wspólnika wnoszącego takie świadczenie niepieniężne.

Elastyczność to zaleta sp.k., która może skłaniać do wyboru tej formy prawnej. Niemniej z pewnością ta cecha nie będzie decydująca. W przypadku aktywności nastawionej na zysk – podstawę decyzji stanowi kalkulacja ekonomiczna ściśle powiązana z przewidywanymi obciążeniami podatkowymi.