Powtarzające się świadczenia niepieniężne

Zanim przybliżona zostanie kwestia wynagrodzenia za powtarzające się świadczenia niepieniężne wspólnika sp. z o.o. należy w pierwszej kolejności wyjaśnić czym są ww. świadczenia niepieniężne. Krótko mówiąc powtarzające się świadczenia niepieniężne to obowiązek wspólnika, który może zostać na niego nałożony w umowie sp. z o.o. Obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych na rzecz spółki stanowi przykład odstępstwa od ustawowego ograniczenia świadczeń wspólników na rzecz spółki do obowiązku wniesienia wkładów na pokrycie objętych udziałów (inny przykłady to np. obowiązek dopłat).

Jeżeli wspólnik ma być zobowiązany do powtarzających się świadczeń niepieniężnych, w umowie spółki należy oznaczyć rodzaj i zakres takich świadczeń.

Bezwzględny charakter wynagrodzenia

W zamiana za świadczenia wspólnikowi przysługuje wynagrodzenie od spółki. Obowiązek spółki zapłaty wynagrodzenia ma charakter bezwzględnie obowiązujący i nie może być zniesiony umową spółki. Będzie ono przysługiwać wspólnikowi nawet wtedy, gdy umowa spółki nie mówi nic o wynagrodzeniu i jego wysokości. Wystarczy, że będzie przewidywać obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych.

Wysokość wynagrodzenia

Wynagrodzenie wspólnika za ww. świadczenia nie może przewyższać cen lub stawek przyjętych
w obrocie. Powyższa zasada ma na celu ochronę majątku spółki. Z drugiej strony interes wspólnika także jest chroniony. Obowiązuje bowiem zasada, w myśl której wynagrodzenie jest wypłacane przez spółkę także w przypadku, gdy sprawozdanie finansowe nie wykazuje zysku. Jest to rzadki przypadek, w którym wspólnik traktowany jest praktycznie jak osoba trzecia w stosunku do spółki, tj. jak jej standardowy wierzyciel. W związku z powyższym możliwa jest sytuacja, w której wspólnik sp. z o.o. może nie otrzymać dywidendy, ale może otrzymać wynagrodzenie z tytułu powtarzających się świadczeń niepieniężnych. Wierzytelność wspólnika wobec sp. z o.o. z tytułu wynagrodzenia za powtarzające się świadczenia niepieniężne może być przedmiotem konwersji na udziały, tzn. że spółka może „spłacić” wspólnika poprzez wydanie mu nowych udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym. Ponadto w przypadku likwidacji spółki z o.o. jej wspólnik, któremu przysługuje wierzytelność z tytułu powtarzającego się świadczenia niepieniężnego, powinien być zaspokojony przed podziałem majątku spółki. Jeżeli wspólnik nie otrzymuje zapłaty, to może wystąpić na drogę cywilną przeciwko spółce a po wygraniu procesu dochodzić zaspokojenia na drodze egzekucji komorniczej.

Wynagrodzenie należne wspólnikowi nie może przewyższać cen bądź stawek przyjętych w obrocie. Nie oznacza to jednak, że spółka może zapłacić dowolne, w szczególności rażąco niższe wynagrodzenie niż rynkowe. Wypłata takiego zaniżonego wynagrodzenia stanowiłoby naruszenie prawa wspólnika. Należy mieć również na uwadze, że wypłata takiego zaniżonego wynagrodzenia mogłaby powodować niekorzystne konsekwencje podatkowe po stronie spółki z uwagi na możliwe ustalenie nieopodatkowanego przychodu po stronie spółki w wysokości różnicy między wynagrodzeniem rynkowym a zaniżonym wynagrodzeniem, które zostało wypłacone. Z drugiej zaś strony, jeżeli spółka wypłaciłaby wynagrodzenie, które byłoby wyższe niż wynikające z cen rynkowych, to mogłoby ono zostać zakwalifikowane jako nienależne świadczenie dla wspólnika, co w konsekwencji mogłoby skutkować obowiązkiem zwrotu nadwyżki spółce przez wspólnika.

Szczególne przypadki

Warto pamiętać, że wynagrodzenie jest należne tylko za faktycznie zrealizowane świadczenia niepieniężne. Jeżeli wspólnik nie wykonał świadczenia, to nie przysługuje mu wierzytelność wobec spółki. Jeżeli jednak wspólnik nie wykonał świadczenia ponieważ spółka odmówiła jego przyjęcia po tym jak należycie, w szczególności terminowo, zaoferował jego wykonanie, to należy przyjąć, że wspólnik był gotowy do wykonania świadczenia i przysługuje mu wynagrodzenie od spółki pomimo faktycznego niewykonania świadczenia. O ile umowa spółki nie określa terminu wypłaty wynagrodzenia, to przyjmuje się, że wynagrodzenie staje się wymagalne z chwilą jego wykonania. W ostatnim opisanym przypadku, w którym wynagrodzenie jest należne pomimo niewykonania świadczenia, wymagalność wynagrodzenia nastąpi z chwilą bezskutecznego upływu terminu do zapłaty wskazanego w wezwaniu wspólnika doręczonym spółce.