Czy wiesz, że przekazując majątek swoim bliskim, możesz spotkać się z koniecznością zapłacenia podatku? Sprawa dotyczy darowizn, które, choć brzmią jak gest dobrej woli, niosą za sobą pewne zobowiązania. Dowiedz się, jak działa darowizna, jakie są jej rodzaje oraz na jakie aspekty podatkowe i prawne warto zwrócić szczególną uwagę, aby uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek.

Czym jest darowizna?

Darowizna jest procesem przekazywania majątku innym osobom bez oczekiwania na jakiekolwiek wynagrodzenie. W momencie przeprowadzenia takiej transakcji powstaje zobowiązanie do zapłaty podatku od spadków i darowizn, co często zniechęca do korzystania z tej formy transferu majątku. Wysokość podatku jest znacząca i wynosi od 3 do 20% wartości darowizny przekraczającej limit zwolniony z opodatkowania.

Umowa darowizny różni się od innych typów umów brakiem wymogu rekompensaty dla darczyńcy – obdarowany nie jest zobowiązany do oferowania czegokolwiek w zamian, co jest typowe na przykład w umowach kupna-sprzedaży. Nieodpłatność tej umowy manifestuje się zarówno z perspektywy darczyńcy, który jest świadom swojego bezinteresownego postępowania, jak i z punktu widzenia społecznego, gdzie darowizna również jest postrzegana jako akt nieodpłatny.

Zazwyczaj umowy darowizny są zawierane między osobami blisko związanymi, takimi jak członkowie rodziny czy bliscy emocjonalnie. Choć możliwe jest zawarcie takiej umowy między osobami bez rodzinnych czy emocjonalnych więzi. Są to przypadki wyjątkowe, głównie z uwagi na wysokie obciążenie podatkowe takiej darowizny.

Darowizna a kwota wolna od podatku

Podatek od spadków i darowizn dzieli beneficjentów na trzy kategorie podatkowe. W pierwszej grupie znajdują się bliscy krewni, w tym: małżonek, dzieci, wnuki, prawnuki, rodzice, dziadkowie, pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie. Dla tej grupy kwota wolna od podatku wynosi 36 120 zł (od 1 lipca 2023 roku).

Druga grupa podatkowa obejmuje dalszych krewnych, jak zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, a także małżonkowie rodzeństwa małżonków i małżonkowie innych zstępnych. Dla tej grupy kwota wolna od podatku wynosi 27 090 zł.

Grupa III skupia innych nabywców, z kwotą wolną od podatku wynoszącą 5 733 zł od 1 lipca 2023, które nadal obowiązują w 2025 roku.
Istnieje również tak zwana grupa 0, która obejmuje najbliższych członków rodziny: małżonka, zstępnych (takich jak dzieci, wnuki, prawnuki), wstępnych (takich jak rodzice i dziadkowie), rodzeństwo oraz ojczyma i macochę. Osoby spoza tej grupy, które otrzymają darowiznę przekraczającą wspomniane kwoty wolne od podatku, muszą odprowadzić stosowny podatek do urzędu skarbowego.

Darowizny między osobami z grupy 0 mogą korzystać ze zwolnienia z podatku. W przypadku, gdy w 2025 roku wartość darowizn od jednej osoby z tej grupy przekroczy 36 120 zł w ciągu ostatnich pięciu lat, wymagane jest zgłoszenie tej transakcji do urzędu skarbowego i należyte udokumentowanie darowizny. Gdy wartość darowizny nie przekracza tego limitu, nie jest wymagane powiadamianie urzędu. Jeśli wartość przekracza ten limit, zwolnienie z podatku następuje tylko w przypadku zarejestrowania nabycia majątku.

Czy otrzymanie darowizny wymaga zgłoszenia tego faktu do urzędu skarbowego?

W przypadku przekazania darowizny w ramach najbliższej rodziny istnieje obowiązek zgłoszenia tego faktu w lokalnym urzędzie skarbowym za pomocą formularza SD-Z2. Osoby otrzymujące darowiznę od członków rodziny, którzy są klasyfikowani do zerowej grupy podatkowej, muszą zgłosić ten fakt w ciągu sześciu miesięcy od daty otrzymania daru. Jednak, jeżeli darowizna pociąga za sobą obowiązek zapłaty podatku, deklarację wraz z należnym podatkiem należy złożyć w ciągu miesiąca od momentu przyjęcia darowizny lub spadku.

Jeżeli przedsiębiorca otrzyma darowiznę od członka najbliższej rodziny, wymagane jest jedynie sporządzenie odpowiedniego dokumentu, który umożliwi włączenie tego majątku do ewidencji. Przedsiębiorca nie jest zobowiązany do deklarowania tego jako przychodu ani nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym z tego tytułu, gdyż takie transakcje reguluje ustawa o podatku od spadków i darowizn. Należy jednak pamiętać o zgłoszeniu darowizny, jeśli jej wartość przekracza ustaloną kwotę wolną od podatku.

Jak wygląda przekazanie darowizny w najbliższej rodzinie?

Przekazanie darowizn przez przedsiębiorców, którzy są opodatkowani według skali podatkowej lub ryczałtem ewidencjonowanym, umożliwia odliczenie od dochodu. Zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) takie odliczenie jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy darowizny są kierowane na rzecz organizacji pożytku publicznego, instytucji religijnych, celów edukacji zawodowej lub krwiodawstwa, a ich wartość nie przekracza 6% dochodu podatnika.

Warto również zwrócić uwagę na przypadki, w których darowizna może być objęta podatkiem VAT. Dotyczy to sytuacji, w której przedsiębiorca przekazuje towary lub materiały jako darowiznę, od których wcześniej mógł odliczyć VAT. W takim kontekście niezbędne jest odwołanie się do art. 7 ust. 2 ustawy o VAT, który określa, że nieodpłatne przekazanie towarów należących do firmy jest traktowane jako dostawa towarów. Obejmuje to przypadki, gdzie towary są wykorzystywane na potrzeby osobiste podatnika, jego pracowników, udziałowców czy innych, a także wszelkie inne formy darowizn.